Wystawa: Jan Matejko | biografia, twórczość, działalność
Kuratorka wystawy: Marta Kłak-Ambrożkiewicz
Koordynacja: Kamil Kłeczek
Partner: Muzeum Narodowe w Krakowie
Wernisaż: 10.05.2019
Czas trwania: 12.05.2019 – 23.06.2019
Wystawa Jan Matejko – biografia, twórczość, działalność przybliża postać jednego z najwybitniejszych polskich artystów, przedstawiciela nurtu malarstwa historycznego, miłośnika przeszłości, zabytków i rzemiosła artystycznego, obywatela. Prezentowane są na niej źródła, z których artysta czerpał wzory: rysunki, odlewy pieczęci, rzemiosło artystyczne, stroje i tkaniny, dziewiętnastowieczne fotografie. Obok eksponowane są odbitki z „Ubiorów w Polsce…”, projekty do polichromii kościoła Mariackiego, fotografie oraz reprodukcje obrazów Matejki.
Przyszły artysta wyrastał w domu o korzeniach niemiecko-czesko-polskich, w rodzinie pielęgnującej polską tradycję patriotyczno-niepodległościową. Atmosfera domu rodzinnego i umiłowanie Krakowa miały ogromny wpływ na twórczość artysty. Kiedy jako nastolatek Matejko został przyjęty do Krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych (1852) uczęszczał na zajęcia pod kierunkiem Wojciecha Stattlera (malowanie i rysowanie z odlewów gipsowych oraz martwej natury) i Władysława Łuszczkiewicza (poznawanie historii zabytków przeszłości i ich ochrona przed niszczeniem). Od lat dziecięcych Jan Matejko kopiował ilustracje z wybitnych dzieł literackich, malował bohaterów narodowych, sporządzał karykatury i portrety najbliższych. Pasje historyczne i etnograficzne rozwijał równolegle z talentem malarskim. Dorastał w Krakowie, mieście, w którego murach zapisana była historia państwa i narodu. Wędrując po kościołach, bibliotekach, klasztorach i ulicach, rysując i kopiując, Matejko poznawał przeszłość ojczyzny. Gromadził rysunki w „Skarbczyku”, do którego sięgał przez całe życie twórcze, rozwijając zawarte tam szkice tematyczne. Genialny rysownik, stworzył kilka tysięcy rysunków o charakterze dokumentacyjnym, które służyły mu do wiernego odtwarzania w obrazach realiów historycznych i obyczajowych. Matejko dbał o detale, rekwizyty i koloryt historyczny, a malowanie obrazów poprzedzał studiami historycznymi, etnograficznymi, antropologicznymi, a nawet topograficznymi. Dysponując środkami finansowymi artysta mógł realizować także swą pasję kolekcjonerską. Prywatny zbiór zabytkowych przedmiotów pochodzących z różnych epok i związanych z wieloma dziedzinami sztuki, bywał rekwizytornią mistrza, a dziś stanowi kolekcję muzealną.
W roku 1860 artysta opublikował pionierską pracę opartą na studiach historyczno-etnograficznych album „Ubiory w Polsce 1200–1795”, w którym na dziesięciu tablicach litograficznych rozrysował wygląd polskich strojów i zachodzące w nich zmiany od Bolesława Wstydliwego do Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Obok sztuki ważne miejsce w jego życiu zajmowała rodzina. W roku 1864 poślubił Teodorę z Giebułtowskich. Z tego związku na świat przyszło pięcioro dzieci: Tadeusz, Helena, Beata, Jerzy i Regina. Rodzina prowadziła życie zgodnie wymogami epoki i pozycją towarzyską artysty.
Malarz odbył wiele podróży. Niezwykle interesujący był wyjazd jesienią 1872 roku przez Bałkany na Bliski Wschód. Przez Wiedeń, Peszt Matejko udał się do Warny gdzie odwiedził miejsce bitwy pod Warną. Przebywał w Stambule kilka tygodni. Malarz starannie rysował odwiedzane miejsca, jako miłośnik przeszłości nie był obojętny dla zabytków Wschodu.
W 1873 roku Jan Matejko został mianowany Dyrektorem Szkoły Sztuk Pięknych. W ciągu 20 lat wykształcił wielu znanych artystów: jego uczniami byli między innymi Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Włodzimierz Tetmajer, Jacek Malczewski. Artysta angażował się w ochronę i konserwację zabytków. Był członkiem Towarzystwa Naukowego. Rozumiał i popierał ideę i potrzebę tworzenia muzeów. Na przełomie lat 1883/1884 malarz wykonał dla Politechniki Lwowskiej rysunkowe projekty malowideł do cyklu „Dzieje cywilizacji ludzkości”, a w roku 1890 rozpoczął rysunki ołówkiem do „Pocztu Królów i książąt Polskich”, ukończone dwa lata później. Brał udział w pracach związanych z restauracją krakowskich zabytków, między innymi Sukiennic oraz kościoła Mariackiego. W latach 1889–1891 zaprojektował dla kościoła Mariackiego polichromię, tworząc jedno z największych dzieł polskiego malarstwa monumentalnego. Matejko otrzymał szereg nagród i medali, był członkiem licznych towarzystw artystycznych i akademii. W dowód wyjątkowego uznania wręczono mu w Krakowie w 1878 roku, w imieniu wszystkich Polaków, „berło, jako symbol jego panowania w dziedzinie sztuki”.
Dokonania Matejki w innych dziedzinach życia są istotne, choć mało znane. Zasłużył się na polu dobroczynności, fundowania stypendiów artystycznych, darowizn finansowych, darowizn swoich dzieł, przyczynił się do powstania pierwszego szpitala pediatrycznego, budowy nowego budynku Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie.
Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku, w swoim domu przy ulicy Floriańskiej 41 w Krakowie. Pamięć artysty współcześni mu postanowili uczcić dość niezwykłym pomnikiem. Miał nim zostać dom, w którym artysta się urodził i spędził większość swojego życia. Dzięki ofiarność społecznej a także wsparciu finansowemu władz, muzeum biograficzne otwarto w 1898 roku, a w roku 1904 przekazano je w zarząd Muzeum Narodowemu w Krakowie. Zgodnie z intencją założycieli, muzeum prezentuje pamiątki związane z życiem rodzinnym artysty i jego twórczością, a także zgromadzoną przez niego bogatą kolekcję rzemiosła artystycznego.
Marta Kłak-Ambrożkiewicz, kurator wystawy
__
Patronat medialny: Radio Kraków
